Project “voor ik het vergeet” betreft een applicatie en daarbij horende methodiek voor het voeren van gesprekken rond VZP bij personen met dementie.

 

De applicatie is er initieel gekomen naar aanleiding van een projectoproep “vroeger nadenken… over later” vanuit de Koning Boudewijnstichting (KBS). Intussen werd de applicatie verder uitgewerkt en geprofessionaliseerd, met steun van KBS en de Nationale Loterij en in partnerschap met het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen en de Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen.

 

Het project “Voor ik het vergeet” ontving op zaterdag 10 oktober 2015 de eerste prijs “Passie voor Palliatieve Zorg” uit de handen van Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen. Het gaat om een bekroning die vanaf nu driejaarlijks zal worden uitgereikt aan een project dat bijdraagt aan het verbeteren van palliatieve zorg in Vlaanderen.

 

De applicatie “Voor ik het vergeet” maakt deel uit van een gans proces rond vroegtijdige zorgplanning dat de gebruiker een visie, een methodiek én een tool aanbiedt. Het project steunt op 4 innovatieve pijlers nl. (1) een gestructureerde vragenlijst voor het voeren van de eigenlijke gesprekken, (2) de applicatie zelf, (3) filmopnames van de gesprekken en tenslotte (4) een dubbele analyse van de beelden door zowel team als familie.

 

Het gesprek wordt gevoerd aan de hand van een tablet waarbij verschillende thema’s rond VZP visueel worden aangebracht aan de hand van foto’s. De verschillende thema’s hebben betrekking op zowel de ruimere zorgomkadering in functie van een waardig leven en kwaliteit van zorg als op beslissingen omtrent het levenseinde.  We filmen de  gesprekken om deze achteraf te kunnen analyseren, de familie zo maximaal mogelijk te betrekken en te ondersteunen bij het nemen van beslissingen betreffende de vroegtijdige zorgplanning van hun familielid. Aan de hand van de gebruikte methodiek krijgt de persoon met dementie een stem en wordt hij gehoord in zijn verhaal/wordt er geluisterd naar zijn mening waarbij tenslotte de familie steun kan vinden in de bewoordingen of non-verbale reacties van de persoon met dementie. 

 “Vroegtijdige zorgplanning (VZP) is een denk- en communicatieproces tussen de patiënt, de zorgverleners en de naasten over de toekomstige zorg. Dit proces kan leiden tot het vroegtijdig en anticiperend kenbaar maken en verwoorden van voorkeuren en doelen voor toekomstige zorg, het aanstellen van een vertegenwoordiger voor het geval de patiënt niet meer zelf kan beslissen en eventueel het opmaken van documenten voor negatieve wilsverklaringen” (Raes, Bogaert, Werkgroep VZP Brugge, & De Lepeleire, 2010; Royal College of Physicians, 2009).

We baseren ons hiervoor op de definitie en de terminologie die wordt gebruikt door de Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen. 

• De dialoog met de bewoner is minstens even belangrijk als de ingevulde documenten rond vroegtijdige zorgplanning (via de familie). Belangrijkste doel is om te luisteren naar de mening van de bewoner en te ontdekken welke diens wensen zijn naar het levenseinde toe (denkt de bewoner hier soms over na? Welke voorkeuren heeft hij rond de verzorging? Is de bewoner gelukkig zoals de situatie nu is? Zou de bewoner gelukkig zijn mocht de situatie veranderen? Hoe staat de bewoner tegenover het levenseinde? etc).
• Steun bieden aan de familie, aan de hand van het verkregen beeldmateriaal, bij het invullen van de documenten rond VZP, via het communiceren van onze eigen bevindingen en analyse maar vooral via het tonen van de antwoorden van hun familielid. Het beeldmateriaal, de "stem" van moeder/vader.. vermindert de last van het nemen van beslissingen voor familieleden/vertrouwenspersoon en reduceert de kans op conflicten.
• Gesprek het rond vroegtijdige zorgplanning voeren bij elke bewoner van het WZC binnen een bepaalde periode. Het voeren van gesprekken rond vroegtijdige zorgplanning krijgt een vaste plaats binnen de opnameprocedure.
• Taboe rond levenseinde doorbreken door zorgverleners een bruikbare visie/methodiek/proces aan te bieden voor het voeren van gesprekken rond vroegtijdige zorgplanning.
• Verhogen van het aantal gevoerde gesprekken rond vroegtijdige zorgplanning in WZC. Het resultaat zou moeten blijken uit de jaarlijkse registratie van de kwaliteitsindicator.

Het project biedt de gebruiker een visie, methodiek en tool aan. Het is niet enkel een manier om het gesprek te voeren. Het project steunt op 4 innovatieve pijlers:

1. Het VZP gesprek wordt op afgenomen via een gestructureerde vragenlijst.
2. Het VZP gesprek wordt begeleid door een applicatie. Deze bevat foto's over al de vragen uit de vragenlijst. De persoon met dementie hoort dus niet enkel de vraag maar ziet er ookeen foto bij.
3. Het gesprek wordt gefilmd (mits toestemming bewoner, familie of wettelijk vertegenwoordiger).
4. De film wordt achteraf bekeken en geanalyseerd door zowel de leden van het team die nauw betrokken zijn bij de bewoners als door de familie waarbij men gezamenlijk probeert de antwoorden van te bewoner te analyseren. 

Het registreren van gesprekken rond vroegtijdige zorgplanning bij oudere zorgvragers is heel erg actueel en is één van de jaarlijks verplicht te registreren kwaliteitsindicatoren voor de overheid. Daaruit blijkt dat er nog een grote weg te gaan is. De applicatie, de achterliggende visie en de gebruikte methodiek faciliteren het voeren van de gesprekken en gaan ervaren knelpunten uit de weg. 

De meest aangegeven knelpunten zijn:

• Tijdsdruk, gesprek VZP wordt al gauw naar achtergrond verschoven.
• Vertrouwensband bewoner-teamlid is onvoldoende sterk voor onderwerp.
• Drempel te groot: niet aandurven om over leven en sterven te praten.
• Misvatting ”bewoner is niet meer in staat om mening te hebben" en "Bewoner kan niet meer voldoende communiceren"
• Indien gesprek VZP wél plaats vindt: enkel met familie/mantelzorger. Bewoner met dementie krijgt zelf geen stem.
• Gesprek VZP met familie verloopt soms moeilijk want:
  • Onderwerp te zwaar om hierover te praten
  • Familie wil niet eenzijdig beslissen
  • Gevoel 'doodvonnis te tekenen'
  • Verschillende meningen binnen familie, waarbij men niet luistert naar mening bewoner 

De manier waarop wij binnen het project “Voor ik het vergeet” de gesprekken voeren biedt aan heel wat van die knelpunten een antwoord. De ondervonden voordelen zijn:

 

• Eenvoudig, flexibel en breed toepasbaar:
  • Volgorde van de te bespreken thema’s vrij te kiezen afhankelijk van de individuele bewoner.  
  • Bruikbaar bij mensen met dementie zowel als bij mensen zonder dementie.
  • Onafhankelijk van vorm of stadium van dementie (non-verbale signalen)
  • Breed toepasbaar binnen de gezondheidszorg: woonzorgcentra, thuiszorg, ziekenhuizen, sector voor personen met een beperking…. etc. Afhankelijk van de setting kunnen specifieke foto’s gebruikt worden.
  
   
• Drempelverlagend:
  • De volgorde van thema’s kan worden aangepast aan de individuele situatie van de bewoner gaande van  meer algemene ‘lichte’ tot ‘zwaardere' thema’s.
  • De aandacht van bewoner en teamlid kan worden gericht op de tablet.  Daardoor krijgt het gesprek een minder formeel karakter en wordt er een sfeer van vertrouwelijkheid gecreëerd.  
  • De applicatie biedt een zekere structuur aan het gesprek waardoor er tot een meer kwalitatief gesprek gekomen wordt.
     


• Weinig tijdsintensief en efficiënt:
  • De gestructureerde vragenlijst raakt de verschillende thema’s aan en geeft richting aan het gesprek. De gerichte vragen zorgen voor meer kwalitatieve informatie eerder dan bij een los gesprek.
  • In een relatief korte tijdspanne (15tal minuten) kunnen alle thema’s worden doorlopen.  Dit is een belangrijk gegeven gezien de aandacht van ouderen met dementie snel wordt afgeleid. 
     


• Praktisch in gebruik:
  • Foto’s zijn sober en overzichtelijk
  • Het gebruik van een tablet creëert het gevoel van “samen” in een fotoboek te kijken. De sfeer van vertrouwelijkheid brengt spontane en instinctieve reacties teweeg.
  • Het gebruik van de applicatie, de volgorde van thema’s en foto’s maakt dat bij frequent gebruik de gestructureerde vragenlijst overbodig wordt.

 

Eva Bequaert heeft haar masterproef gewijd aan een onderzoek ivm het gebruik van de app door hulpverleners bij personen met dementie. De bevindingen worden gebruikt om de app bij te werken. Je vindt de masterproef hier

Project “voor ik het vergeet” betreft een applicatie en daarbij horende methodiek voor het voeren van gesprekken rond VZP bij personen met dementie.

 

De applicatie is er initieel gekomen naar aanleiding van een projectoproep “vroeger nadenken… over later” vanuit de Koning Boudewijnstichting (KBS). Intussen werd de applicatie verder uitgewerkt en geprofessionaliseerd, met steun van KBS en de Nationale Loterij en in partnerschap met het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen en de Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen.

 

Het project “Voor ik het vergeet” ontving op zaterdag 10 oktober 2015 de eerste prijs “Passie voor Palliatieve Zorg” uit de handen van Vlaams minister van Welzijn Jo Vandeurzen. Het gaat om een bekroning die vanaf nu driejaarlijks zal worden uitgereikt aan een project dat bijdraagt aan het verbeteren van palliatieve zorg in Vlaanderen.

 

De applicatie “Voor ik het vergeet” maakt deel uit van een gans proces rond vroegtijdige zorgplanning dat de gebruiker een visie, een methodiek én een tool aanbiedt. Het project steunt op 4 innovatieve pijlers nl. (1) een gestructureerde vragenlijst voor het voeren van de eigenlijke gesprekken, (2) de applicatie zelf, (3) filmopnames van de gesprekken en tenslotte (4) een dubbele analyse van de beelden door zowel team als familie.

 

Het gesprek wordt gevoerd aan de hand van een tablet waarbij verschillende thema’s rond VZP visueel worden aangebracht aan de hand van foto’s. De verschillende thema’s hebben betrekking op zowel de ruimere zorgomkadering in functie van een waardig leven en kwaliteit van zorg als op beslissingen omtrent het levenseinde.  We filmen de  gesprekken om deze achteraf te kunnen analyseren, de familie zo maximaal mogelijk te betrekken en te ondersteunen bij het nemen van beslissingen betreffende de vroegtijdige zorgplanning van hun familielid. Aan de hand van de gebruikte methodiek krijgt de persoon met dementie een stem en wordt hij gehoord in zijn verhaal/wordt er geluisterd naar zijn mening waarbij tenslotte de familie steun kan vinden in de bewoordingen of non-verbale reacties van de persoon met dementie. 

 “Vroegtijdige zorgplanning (VZP) is een denk- en communicatieproces tussen de patiënt, de zorgverleners en de naasten over de toekomstige zorg. Dit proces kan leiden tot het vroegtijdig en anticiperend kenbaar maken en verwoorden van voorkeuren en doelen voor toekomstige zorg, het aanstellen van een vertegenwoordiger voor het geval de patiënt niet meer zelf kan beslissen en eventueel het opmaken van documenten voor negatieve wilsverklaringen” (Raes, Bogaert, Werkgroep VZP Brugge, & De Lepeleire, 2010; Royal College of Physicians, 2009).

We baseren ons hiervoor op de definitie en de terminologie die wordt gebruikt door de Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen. 

• De dialoog met de bewoner is minstens even belangrijk als de ingevulde documenten rond vroegtijdige zorgplanning (via de familie). Belangrijkste doel is om te luisteren naar de mening van de bewoner en te ontdekken welke diens wensen zijn naar het levenseinde toe (denkt de bewoner hier soms over na? Welke voorkeuren heeft hij rond de verzorging? Is de bewoner gelukkig zoals de situatie nu is? Zou de bewoner gelukkig zijn mocht de situatie veranderen? Hoe staat de bewoner tegenover het levenseinde? etc).
• Steun bieden aan de familie, aan de hand van het verkregen beeldmateriaal, bij het invullen van de documenten rond VZP, via het communiceren van onze eigen bevindingen en analyse maar vooral via het tonen van de antwoorden van hun familielid. Het beeldmateriaal, de "stem" van moeder/vader.. vermindert de last van het nemen van beslissingen voor familieleden/vertrouwenspersoon en reduceert de kans op conflicten.
• Gesprek het rond vroegtijdige zorgplanning voeren bij elke bewoner van het WZC binnen een bepaalde periode. Het voeren van gesprekken rond vroegtijdige zorgplanning krijgt een vaste plaats binnen de opnameprocedure.
• Taboe rond levenseinde doorbreken door zorgverleners een bruikbare visie/methodiek/proces aan te bieden voor het voeren van gesprekken rond vroegtijdige zorgplanning.
• Verhogen van het aantal gevoerde gesprekken rond vroegtijdige zorgplanning in WZC. Het resultaat zou moeten blijken uit de jaarlijkse registratie van de kwaliteitsindicator.

Het project biedt de gebruiker een visie, methodiek en tool aan. Het is niet enkel een manier om het gesprek te voeren. Het project steunt op 4 innovatieve pijlers:

1. Het VZP gesprek wordt op afgenomen via een gestructureerde vragenlijst.
2. Het VZP gesprek wordt begeleid door een applicatie. Deze bevat foto's over al de vragen uit de vragenlijst. De persoon met dementie hoort dus niet enkel de vraag maar ziet er ookeen foto bij.
3. Het gesprek wordt gefilmd (mits toestemming bewoner, familie of wettelijk vertegenwoordiger).
4. De film wordt achteraf bekeken en geanalyseerd door zowel de leden van het team die nauw betrokken zijn bij de bewoners als door de familie waarbij men gezamenlijk probeert de antwoorden van te bewoner te analyseren. 

Het registreren van gesprekken rond vroegtijdige zorgplanning bij oudere zorgvragers is heel erg actueel en is één van de jaarlijks verplicht te registreren kwaliteitsindicatoren voor de overheid. Daaruit blijkt dat er nog een grote weg te gaan is. De applicatie, de achterliggende visie en de gebruikte methodiek faciliteren het voeren van de gesprekken en gaan ervaren knelpunten uit de weg. 

De meest aangegeven knelpunten zijn:

• Tijdsdruk, gesprek VZP wordt al gauw naar achtergrond verschoven.
• Vertrouwensband bewoner-teamlid is onvoldoende sterk voor onderwerp.
• Drempel te groot: niet aandurven om over leven en sterven te praten.
• Misvatting ”bewoner is niet meer in staat om mening te hebben" en "Bewoner kan niet meer voldoende communiceren"
• Indien gesprek VZP wél plaats vindt: enkel met familie/mantelzorger. Bewoner met dementie krijgt zelf geen stem.
• Gesprek VZP met familie verloopt soms moeilijk want:
  • Onderwerp te zwaar om hierover te praten
  • Familie wil niet eenzijdig beslissen
  • Gevoel 'doodvonnis te tekenen'
  • Verschillende meningen binnen familie, waarbij men niet luistert naar mening bewoner 

De manier waarop wij binnen het project “Voor ik het vergeet” de gesprekken voeren biedt aan heel wat van die knelpunten een antwoord. De ondervonden voordelen zijn:

 

• Eenvoudig, flexibel en breed toepasbaar:
  • Volgorde van de te bespreken thema’s vrij te kiezen afhankelijk van de individuele bewoner.  
  • Bruikbaar bij mensen met dementie zowel als bij mensen zonder dementie.
  • Onafhankelijk van vorm of stadium van dementie (non-verbale signalen)
  • Breed toepasbaar binnen de gezondheidszorg: woonzorgcentra, thuiszorg, ziekenhuizen, sector voor personen met een beperking…. etc. Afhankelijk van de setting kunnen specifieke foto’s gebruikt worden.
  
   
• Drempelverlagend:
  • De volgorde van thema’s kan worden aangepast aan de individuele situatie van de bewoner gaande van  meer algemene ‘lichte’ tot ‘zwaardere' thema’s.
  • De aandacht van bewoner en teamlid kan worden gericht op de tablet.  Daardoor krijgt het gesprek een minder formeel karakter en wordt er een sfeer van vertrouwelijkheid gecreëerd.  
  • De applicatie biedt een zekere structuur aan het gesprek waardoor er tot een meer kwalitatief gesprek gekomen wordt.
     


• Weinig tijdsintensief en efficiënt:
  • De gestructureerde vragenlijst raakt de verschillende thema’s aan en geeft richting aan het gesprek. De gerichte vragen zorgen voor meer kwalitatieve informatie eerder dan bij een los gesprek.
  • In een relatief korte tijdspanne (15tal minuten) kunnen alle thema’s worden doorlopen.  Dit is een belangrijk gegeven gezien de aandacht van ouderen met dementie snel wordt afgeleid. 
     


• Praktisch in gebruik:
  • Foto’s zijn sober en overzichtelijk
  • Het gebruik van een tablet creëert het gevoel van “samen” in een fotoboek te kijken. De sfeer van vertrouwelijkheid brengt spontane en instinctieve reacties teweeg.
  • Het gebruik van de applicatie, de volgorde van thema’s en foto’s maakt dat bij frequent gebruik de gestructureerde vragenlijst overbodig wordt.

 

Eva Bequaert heeft haar masterproef gewijd aan een onderzoek ivm het gebruik van de app door hulpverleners bij personen met dementie. De bevindingen worden gebruikt om de app bij te werken. Je vindt de masterproef hier